247. ДВАЙЦА ХАРАМИИ, СТРИКО И ВНУК

Том 2: Приказки и предания

Си биле два брата и двайцата харамии. Еднийот от ними умрел и остаил две мъжки дечина мали. Тийе дечина останалийот брат си'и зел да си 'и гляат, зашчо той немал свои и си 'и порастил. Той се сторил гоядар во селото, а децата 'и дал овчарчина, за да се гледеет. Еден ден по-големото дете му велит на стрика си: "Татко ми шчо занеет работаше?" Стрико му му велит: "Нийе со татка ти работихме арамилок и така живеефме." Тога детево му велит: "Ами хайде, стрико, пак да бидиме со мене арамии." Седне стрико му му велит: "Не, синко, арамилокот йе тежко. Ти си дете, не мойш да трайш. Многу пъти без леб ке бидиш цел ден и два дни, та ти си дете, не мойш да трайш." - "Не - велит детето, - яз ке траам." Стрико му седне му велит: "Чунки си можел да трайш, оди еден ден без леб со овците да видиме дали ке можиш да трайш." И детето хойде. Стрико му зел во торбата еден сомун леб, скришем му го обесил на едно дрео скрая. Детето седело до осум-девет саатот, му се прияло. Кога се опулило на древята, видело торба со леб. "Ах - си рекло - къде имало леб! Хайде да го земам!" Удрило вамо, тамо, не можело да се качит, да го земит. И така си останъло гладно, и се изтърчало дома си да барат леб. Стрико му тога му рекол: "Виде, како йе мъка?"

Тога другото, малоото, му велит: "Яз стрико, ке бидам се тебе другар." - "Ах, - велит той, - по-големийот не можит, та ти ке можиш!" Детето пак повтур му велит: "Да ме видил, ако можам, харно, ако не пак, не - да се обидиме." Детето ошло со овците без леб, а стрико му скришем му отнесол на детето пак леб и му го обесил на едно дрео, како на другото. Детето седело до осум-девет саатот и му се прияло.Кога ти глеат, на едно дрео торба со леб! Тога удрило со каменя, со стапот, я урнало торбата и си го зело лебот, си се наяло. И така не ошло дома си да барат леб. Тога му текнало на стрика му, оту го нашло лебот детето и си рекол со умот, оту ова дете ке бидит кадро за арамия.

Седне детето му велит: "Ето, стрико, яз како можам да траям." Седне детето и стрико му излегле арамии. Стрико му го носел (водел) в планина да крадеет, а детето му велит на стрика си: "Не йе марифет в планина да крадиш, ами първо в град да крадиш йе марифет." Стрико му му велит: "Ами како в град? Ке не фатеет." - "Ела, - велит детето, - со мене, яз къде ке те носам (вода)!" И така отишле стред чаршия да крадеет първо опинци. Имало еден дукян со опинци, а до него имало самарджия. Детето влегло нътре и подпалило сламата во самарджийскийот дукян. Свите станъле да гаснеет и опинчарот ошол да гаснит. Тога детето си зело две рала опинци и си ошле и никому нишчо. Седне му рекло на стрика си: "Ето ти опинци ти зедоф. Сега ушче леб да земам и ке си хойме в планина."

Ошло на една фурна и му велит на фурнаджията: "Зашчо ти ексикь продааш? Дай вамо еден сомун, ке ти го търгам леабот дали ти йе токмо, ако не, на сарай ке те отнесам." Той, фурнаджията, се уплашил и му дал еден сомун. Детето си го зело. Така ошло на пойке фурни и наполвало една торба лебой. Седне си ошле в планина да крадеет.

Одеешчем на пот, нашле еден, къде си орал со два вола. Тога детето му велит на стрика си: "Сега да видиш, како ке му 'и земам волойне, без да ме видит." Ошло отстърна, се скрило и викат отдалеку: "Кой йе оной, шчо орат со еден вол?" Орачот, кога чул, се почудил, како се орало со еден вол? "Хай, да 'и остаам волойве, да видам, како орал!" Си 'и изпушчил волойте да попасеет и отишол да видит. Детето от околу ошло, му го зело еднийот вол и се скрило. Селянинот, кога побарал да видит, кой орал со еден вол: "Море, - велит - зер яз сум орал со еден вол!? Яз имаф два вола; шчо ми се стори другийот? Хайде да отпрегнам и овой, та ке си се найдеет двата." Го отпрегнал и си легнал да си поспият. Детето кротко, кротко дошло и му го забрало и другийот вол и си ошло при стрика си и му рекло: "Виде, како му 'и зедоф волойте?" Селянинот, кога станал, не си 'и нашол и двата.

По-така нашле еден други, къде носел еден овен на рамо. И за него детето му велит на стрика си: "Стрико, да му го земам сега оному овенон?" - "Ами како ке му го земиш?" - велит стрико му. "Сега ке видиш." Излегло от далеку пред него, си собуло единийот опинок и го остайло на пътот, къде ке поминел селянинот со овенот на рамо. Ошол по-така и другийот опинок го собуло и се скрило. Селянинот, коа поминал, го видел опинокот, ама не го зел, зашчо бил еден. Ошол по-тамо, видел и други опинок: "Их, - си рекол, - како не го зедоф и той опинок, та ке си имаф два. Хай, ке го остаам овде овенов, та ке ходам да го земам другийот опинок." А па дури селянинот го барал (търсил) единийот опинок, детето ошло, си го зело другийот и овенот. Кога селянинот не го нашол първийот опинок, ошол да си го земит овенот. Кога барай овен овде, немат; барай онде овен, немат овен! Се вратил назад и си велит: "Яз, сирома, овенот! Шчо ке чинам?! Къде ми чекеет овен!" (Зашчо беа му дошле гости на бегот негов, та овен ке им колел.) Детето, къде било скрияно, го чуло и малчело. Така той ошол по други овен. Детето пак во шумякот го чекало. Ето го селянинот пак со други овен. "Сега, стрико, пак ке му го земам" - рекло детето на стрика си. От шумякот фатило да блейт како овен - "меее! меее!" Селянинот чул. "Хъа, - си рекол, - ето го къде се скрил овенот. Сега ке го найдам." И така го остайл от рамената вторийот овен иошол да го барат другийот. Детето от друга стърна ошло, та и него му го зело, и побегнало, та му се сториа два овна. Кутрийот селянин барай овен, немат: "Ах, шчурино, велит, къде се скри? Сега овде викаше" - а то беше детето. И така си ошол къде другийот овен. Кога барат овенот, къде шчо беше го остайл, и него го немат! Оттука се вратил назад други да земит. Ошол пак на търло, си зел ушче еден и го носит. Детето го видело: "Сега, стрико - велит детето, - ашикяре ке му го земам." И така, со една силина изтърчал и му велит: "А бре, шчо се стори досега, шчо не дойш, туку те чекеет. У бегот толку души дошле, зер еден овен ке им фтасат! Дай ми го него, а ти ходи, земи ушче еден." И така му го даде, а той ойде по други овен. Детето си го зеде овенот и си ойде къде стрика си: "На ти сега, стрико!" Оттука станаа и продадоха волойте и овните.

Седне детето му рекло на стрика си: "Яз со олку не се чинам харамия. Хай да хойме во Стамбол, тамо да разбияме царската хазна." Стрико му му велит: "Холме. Тамо имаме една тетка, сестра моя, за на конак." И така ошле и я нашле тетка си и йе велеет: "Нийе ке работаме и овде, у тебе, сме на конак." Детето зело една торба клинци големи и еден скепар (тесла), и оттука хайде ношя къй царските сараи. Реди клинци по джиздойте, качви се. И така се префърлил во азната. Наполнал колку сакал пари и си излегол. Така сторил два-три вечера. Седне сумиле, оту се разбила хазната. Удриле потера, ама никако не можеле да го найдеет. Во апсаана имало еден баш арамия. Го опитвеет: "Вака и вака се стори; како можиме да го найдиме, кой йе?" Арамията им велит: "На тоа место, къде шчо поминал, клайте една каца со катран. Той, шчо долол, пак ке дойт и ке паднит во кацата и тука ке останит, та така ке го фатите." И тийе така сториле. Харно, ама тая вечер му велит стрико му на детето: "Довечера яз ке влезам, а ти да ме чекаш." - "Харно" - рекло детето. И така таа вечер се качил стрико му. Кога се префърлил нътре, паднал во кацата со катранот и останал нътре. Детево чекат да дойт стрико му, немат го, чекат, немат го. И тоа само се качило. Кога слегвеешчем, му газнало на глаата и му велит: "Ти си, стрико?" - "Яз сум" - велит. "Ех, дотука ти било късмет." - Извайло ножот, му пресекло глаата и се вратило назад, си ошло дома си. Утрината станале, го виделе чоекот, ама без глава. Му кажвеет на арамията, шчо беше 'и научил. А той им велит: "Не йе той майсторот. Овой йе аджамия, други йе майсторот." - "Ами како ке го найдиме?" - "Извайте го закланийот и обесите го во некой хан и да поеляте да го вардеет и све, шчо ке влезит во ханот, да не излезит. И да вардеет, кой ке заплачит за него." И така сториле. Детето разбрало, купило едно магаре, се сторило сирома - питач, а йе казало на тетка си, шчо ке прайт и йе рекло: "Да дойш до негде, да го подземиш магарето, вратите отворени да 'и остайш, оту яз ке го украдам стрика ми." И така, го клале или го обесиле закланийот во еден хан. Детето со магарето ошло во ханот и му велит на ханджията да му отворит, а той не го прибервел: "Вака, вака ми йе работата, - му велел, - не можам свекого да приберам." Тоа со молби големи му се молело и така най-седне го прибрал, ама му велит: "Яз ево настърна ке си легнам, онде къде койньине." И така останъло детето во ханот. Ношта станъло, го сотресало стрика си и го тоарило на магарето, та го изпратило дома си и пак си легнало. Утрината станъло и со плаченье си го барат магарето. А пак ханджията го барат чоекот, викат: "Кой го украде?" Детето пишчит по магарето. Най-после ханджията видел-невидел, го изпратил: "Скърши си вратот - му рекол. - Кой ти видел магаре, кой ти знайт магаре!" Детето си ошло дома си, си го спастрило стрика си. Седне пак, како не се найде арамията, му кажвеет пак на той, шчо бил во апсаана. Той 'и научи: "Да земите една камиля, да я тоарите со пари и двайца да я вардеет да не се доберит некой до нея, и той, шчо ке се доберит, него държте го." Детето разбрало, та зело пари многу, седнало на една кафяна и играло панто. Фърляло на играта многу пари. Тийе, шчо биле со камилята, се завъртиле да игреет и тоа (детето) им турило пари пойке. Тийе я остайле камилята и тоа си я потерало дури дома си и я спастрило, и пак си дошло да играт. Кога доиграле, камилярите си я побарале камилята, а не я нашле. И така пак му казале на той, шчо беше 'и научил. Той им рекол: "Да пушчите една баба да барат от камиля месо и къде ке найт, да клайт нишан, за да я знайт вратата." И така сториле - пушчиле една баба да барат от камиля месо. Дошла бабата и у теткина му кукя. Тетка му йе дала и я изпратила. Бабата, кога излегла, клала нишан на вратата, за да не сгрешит. Кога дошло детето, гледат нишан на вратата. Му текнало и тоо удрило, нашарало свите врати како негоата и я опитало тетка си: "Кой ти дойде денеска?" Тая му казала,. оту една баба дошла, месо от камиля барала. "Али йе даде, мори тетко?" - "Йе дадоф" - рекла тая. "Ех, си битерисала работа" - отгоорило детето. Кога дошле от царот да бареет вратата, гледеет свите врати помачкани. Се налютиле на бабата, зашчо 'и измамила. "Ево, свите врати биле еднакви" - йе велеет. И така си ошле. Повтур арамията, шчо бил в апсаана, им велит: "Да фърлите по еден мост флорини и да вардите, кой ке поминит и ке се наведит да 'иземит, него държте го." Разбрало детето, се препрайло на ефендия со чалма, зело чубук и йемените, 'и намачкало оздола со катран. Поминало еднож по мостот, собрало со йемениите флорини. Повтур поминало, ' и дособрало и не се наведило. Тийе, шчо варделе, се почудиле - туку гинеле париве, а никой не се наведил да земит! Виделе, невиделе, си ошле и пак му казале на арамията во апсааната. Той им рекол: "Той, шчо го барате, от мене многу по-майстор бил; остайте го." Го остайле и не го барале веке. Царот тога дал поеля да излезит кой йе арамията, царот ке го простит. И детето излегло пред царот и му кажвит: "Яз сум арамията." Царот тога го клал чоадар во сарайот.

Аджемскийот цар пушчил на царот во Стамбол: "Каков цар си бил ти, кога еден арамия да не мойш да го фатиш?" Царот му кажвит на арамията за шегата, шчо му се подбил аджемскийот цар. Детето му рекло: "Честити цару, дай ми четворица со мене и напрай ми една гемия позлатена и еден ковчег позлатен, яз цел царот ке ти го украдам и овде ке ти го донесам - кека ме фатит, ако можит." Царот му напрайл шчо му посакало детето. Ова влегло во гемията и ошло во Аджем. Седне зело една кожа от скопак и една сопа в ръка, влегло во ковчегот нътре и им рекло на четворицата другари да го отнесат нътре къде царот. И така со една сила ошле къде царот и им велеет на вардачите, оту ковчегов йе пешкеш от царот наш, му го косиме на царот ваш, та така 'и пушчиле да влезеет. Ошле при царот во одаата, къде шчо си спиял. Детето излегло от ковчегот и му викат: "Стани, те викат господ на небо, мезлич имат, ке те клайт еден во мезличот." Той му велит: "Джанам, утрина." -"Не, - му велит детето, - ако не идиш, ке те удрам со сопава. Влези во ковчегов сега, оту яз сум ангел, пушчен от господа, да те земам." И така го клал царатого во ковчегот и си ошле во Стамбол при царот и му го представило пред него. Отключило и го извайло. Царот му велит: "Шчо си барал овдека?" - "Ами ме вика, господи, ти." Царот му велит: "Я види, къй си, опули се хубоо!" Кога видел, къде йе, се почудил. И тога царот му рекол: "Види каков йе арамията. Шчо не го фати, туку и тебе цел те украде!"

=============================
© Електронно издателство LiterNet, 22.03.2008
Сборник от български народни умотворения. Т. 2. Приказки и предания. Съст. Кузман Шапкарев. Под редакцията на Тодор Моллов. Варна: LiterNet, 2008

Други публикации:
Сборник от български народни умотворения. Съст. Кузман Шапкарев. Т. 1-6 (в 9 кн.). София, 1891-1892; 2 изд. - В 4 тома. София, 1968-1973.